Το Αργοστόλι και οι ... σκηνές του (θεατρικές και μη...)


            
Η σκηνή και το άστυ. Η ενσωμάτωση των σκηνικών χώρων στον αστικό ιστό της πόλεως του Αργοστολίου.

Ηλίας Τουμασάτος

 Πρώτη δημοσίευση: Πρακτικά Συνεδρίου "Ενέργειες ανάδειξης σύγχρονου πολιτισμού και ιστορικής κληρονομιάς από το Δήμο Αργοστολίου", τόμος Γ΄: "Το θέατρο μέσα από το έργο των καλλιτεχνών και την ιστορική μνήμη", Αργοστόλι 2008, σελ. 15-39. [Παραλείπονται οι εικόνες της πρωτότυπης δημοσίευσης]

1. Η σκηνή της πόλης. Οι μικρές πόλεις-σκηνές.

Είναι χαρακτηριστικό κάθε μικρής επαρχιακής πόλης των νεότερων χρόνων με σχετικά κλειστή κοινωνική δομή (αλλά ακόμη και μικρότερων οικισμών) να έχει τη «λόντζα» (loggia, lounge) ή το «φόρο» (forum) της – το σημείο όπου συναντιούνται οι κάτοικοι όταν αφήνουν την ιδιωτική ή την επαγγελματική τους σφαίρα. Συνήθως πρόκειται για μια κεντρική πλατεία ή έναν δρόμο (ή ένα μικρό σύμπλεγμα από πλατείες και δρόμους) που η θέση του στον οικιστικό ιστό της πόλης, οι συνήθειες των κατοίκων, αλλά και οι υποδομές που έχουν διαμορφωθεί εκεί, έχουν αναγορεύσει σε «σκηνή της πόλης».
Ένα τμήμα της πόλης μακριά από το σπίτι, που δεν το επισκέπτεσαι για να βιοποριστείς, και στο οποίο ο πολίτης-περιπατητής (α) συνήθως περνάει ευπρεπώς ενδεδυμένος (όχι με τα ρούχα της δουλειάς ή τα ρούχα που φοράει μέσα στο σπίτι), δηλαδή με ένα «κοινωνικό κοστούμι», υπαγορευόμενο συχνά από τον κοινωνικό του ρόλο, (β) έχει σκοπό την αναψυχή του (με την έννοια των συναντήσεων, της ψυχαγωγίας, αλλά και αγορών όχι ειδών πρώτης ανάγκης, τύπου shopping therapy  (γ) έχει συναίσθηση ότι τον βλέπουν, τον γνωρίζουν και παρακολουθούν τις κινήσεις του οι άλλοι συμπολίτες του και (δ) έχει σκοπό και ο ίδιος να δει και άλλους συμπολίτες του, με σκοπό και να αποκτήσει υλικό για ιδιωτικές συζητήσεις.
Στις μεγάλες πόλεις ο διαβάτης των κεντρικών εμπορικών δρόμων καλύπτεται από την ανωνυμία του μέσα στο πλήθος. Βλέπει τους πάντες, αλλά κανείς δεν τον βλέπει. Οι μεγάλες πόλεις είναι πόλες-οθόνες. Οι μικρές, έχουν τη σκηνή τους.
            Πέρα από τους κεντρικούς δρόμους και πλατείες, αυτή η, μεγάλη ή μικρή, σκηνή της πόλης οριοθετεί έναν χώρο στον οποίο προϋπάρχουν ή πρωτοεμφανίζονται και οι κλειστοί ή οριοθετημένοι ανοιχτοί χώροι στους οποίους έρχονται σε επικοινωνία οι άνθρωποι μεταξύ τους: καφενεία και εντευκτήρια, λέσχες, αλλά και εκκλησίες. Και ανάμεσα σε όλα αυτά διαμορφώνονται και οι στενή εννοία σκηνικοί χώροι: θέατρα με τα στοιχειώδη συστατικά της έννοιας: σκηνή – πλατεία – παράσταση – κοινό. Έτσι, μέσα στον άξονα-σκηνή της πόλης δημιουργούνται οι επιμέρους στενή εννοία σκηνές – εκεί που παράγεται καλλιτεχνικό διαδραστικό αποτέλεσμα μεταξύ θεατών και θεωμένων. Η εξέλιξη των στενή εννοία σκηνικών χώρων μέσα στα πλαίσια της ευρύτερης αυτής σκηνής της πόλης συναρτάται με τις κοινωνικές δομές της πόλης, όπως αυτές αποτυπώνονται στην οικιστική της εξέλιξη.
           
Χρησιμοποιώντας την περίπτωση του Αργοστολίου, θα επιχειρήσουμε να αποδείξουμε την ισχύ του παραπάνω συλλογισμού. Να διαπιστώσουμε δηλαδή κατά πόσον η σκηνή (οι σκηνικοί χώροι) ακολουθεί την εξέλιξη του άστεως (του χωροταξικού περιβλήματος μιας αστικής κοινωνίας).

2. Το Αργοστόλι – η δομή και οι ρόλοι μιας μικρής πόλης – σκηνής.

            Το Αργοστόλι είναι ένα τυπικό παράδειγμα μικρής πόλης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, νεαρής σε ηλικία, χωρίς δηλαδή μεσαιωνικό ιστορικό παρελθόν, η οποία κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα επεκτείνεται πολεοδομικά και πρωταγωνιστεί στη μετάβαση από τη φεουδαρχικά οργανωμένη κοινωνία σε έναν αστισμό που δεν βασίζεται στη βιομηχανοποίηση, αλλά κυρίως στο εμπόριο, τη ναυτιλία και την βιοτεχνική μεταποίηση. Οι διαδοχικές δυτικοευρωπαϊκές κυριαρχίες, και η επαφή των εύπορων νεαρών αστών με τα πανεπιστήμια της Δύσης έχουν διαμορφώσει μια αστική κοινωνία δυτικού τύπου, με ισχυρή παρουσία της Εκκλησίας (ιδίως της Ορθόδοξης, με πολύ μικρότερη επιρροή της καθολικής), με ελίτ τους πρώην χρυσοβιβλικούς,  είτε πρώην φεουδάρχες που αναμόρφωσαν την οικονομική τους δραστηριότητα, είτε την πρώην γραφειοκρατική νομενκλατούρα των ξένων κυριάρχων. Και επιπλέον, μια ανερχόμενη (αλλά όχι ισχυρή σε επίπεδο συντεχνιών) γενιά εμπόρων και βιοτεχνών. Όλοι αυτοί, σε μια κλειστή σχετικά κοινωνία με μικρό πληθυσμό έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Γνωρίζονται μεταξύ τους. Είναι όλοι τους επώνυμοι. Στη σκηνή της πόλης είναι ρόλοι: Δυνητικοί θεατές και θεώμενοι. Πώς κινούνται όμως αυτοί στη σκηνή του Αργοστολίου στο πέρασμα των χρόνων και πού αναπτύσσονται οι σκηνικοί χώροι παραγωγής τέχνης;
                       
  1. Οι σκηνικοί χώροι στον 19ο αιώνα. Οι δύο άξονες της ίδιας ευθείας.

Στα πρώτα χρόνια μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας της Κεφαλονιάς από το Κάστρο του Αγίου Γεωργίου στο Αργοστόλι, η πόλη οργανώνεται χωροταξικά σύμφωνα με το βενετσιάνικο πρότυπο– ένας βασικός κεντρικός δρόμος και γύρω του διακλαδίζονται άτακτα πολλά μικρά δρομάκια. Η έκταση της πόλης είναι πολύ μικρότερη από τη σημερινή – ο κεντρικός δρόμος – η σκηνή της πόλης, είναι η μετέπειτα οδός Κράνης, το σημερινό Λιθόστρωτο και η κεντρική πλατεία Ελευθερίας, περίπου όπου η σημερινή πλατεία Καμπάνας. Εκεί φυτεύτηκε το δέντρο της ελευθερίας και κάηκε το Λίμπρο ντ’ Όρο με την έλευση των δημοκρατικών Γάλλων το 1797.

Γύρω από τον άξονα αυτό, στον οποίο τοποθετούνται και σχεδόν όλες οι προσεισμικές εκκλησίες της πόλης, θα συναντήσουμε και τα δύο πρώτα θεατρικά οικοδομήματα (μέχρι τότε υπήρχε θεατρική ζωή στα σαλόνια των αριστοκρατικών οικιών, που επίσης είχαν περίοπτη θέση στην περιοχή). Το πρώτο, στις αρχές του 19ου αιώνα, το θέατρο του Σπυρίδωνος Μπερέττα, που υπολογίζεται ότι λειτούργησε μεταξύ του 1805 και 1825, βρισκόταν κοντά στη σημερινή πλατεία Καμπάνας. Λίγο πιο ψηλά, στη συνοικία της Αγίας Παρασκευής βρισκόταν το δεύτερο χρονολογικά θέατρο της πόλης, το θέατρο του Αλέξανδρου Σολομού, που διαμορφώθηκε το 1834 και λειτούργησε από το 1837-38 για μια εικοσαετία περίπου.
Ο κεντρικός δρόμος των χρόνων της Βενετοκρατίας θα παραμείνει βασικός άξονας της πόλης και κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας. Μόνο που οι Άγγλοι με εκτεταμένα δημόσια έργα θα επεκτείνουν τον άξονα προς Βορράν, όπου θα διανοιχθούν δυο φαρδιές οδοί. Στη μία, την οδό Δικαστηρίων, θα ανεγερθούν τα σπουδαιότερα αρχοντικά της νέας μεγαλοαστικής τάξης. Παράλληλα, θα διαμορφωθεί στην άκρη της πόλης η μεγάλη πλατεία Μαίτλαντ, χώρος περιπάτων συναθροίσεων και στρατιωτικών επιδείξεων (αλλά και χώρος απ’ όπου θα αποχωρήσουν οι Άγγλοι το 1864) Από τους Άγγλους θα σχεδιαστεί, το 1829, ένα μεγάλο κτήριο που προοριζόταν για θέατρο, στο σημείο όπου βρίσκεται η σημερινή Πλατεία Βαλλιάνου – τελικά δεν θα υλοποιηθεί ποτέ.
 Η ιδιωτική πρωτοβουλία, με τη βοήθεια της βρετανικής προστασίας θα δημιουργήσει μέσα από ένα ιδιότυπης υφής εταιρικό σχήμα το θέατρο «Ο Κέφαλος» στο σημείο όπου ουσιαστικά αρχίζει η καινούρια πόλη, με τις μεγάλες κεντρικές οδούς και τα οικοδομικά τετράγωνα. Το θέατρο είναι ένα φυσικό σύνορο της παλιάς πόλης με τα στενά και της καινούριας, ρυμοτομημένης πόλης. Στην παλιά πόλη, το θέατρο του Σολομού, στερούμενο επιχορήγησης, κλείνει. Στο εσωτερικό του «Κεφάλου», που αρχίζει να λειτουργεί από το 1858, ουσιαστικά αποτυπώνεται η κοινωνική διαστρωμάτωση της πόλης. Ιδιόκτητα θεωρεία από τους συνεισφέροντες στην κατασκευή και τους αριστοκράτες (των οποίων η διεκδίκηση αποτελούσε συχνά αντικείμενο εντονότατης αντιπαράθεσης), μια μεγάλη πλατεία για τους «λαϊκούς», οι οποίοι ήταν όρθιοι στην αρχή, με πολύ συχνές αντιπαραθέσεις ανάμεσα στις λαϊκές και τις αριστοκρατικές θέσεις που υποστήριζαν ή αποδοκίμαζαν ο καθένας τον δικό του καλλιτέχνη ή και, άσχετα με τον καλλιτέχνη, την αντίπαλη κοινωνική τάξη. Η επιδοκιμασία ή και αποδοκιμασία των θιάσων (συνήθως ιταλικών περιοδευόντων), συχνά με επεισόδια και μαξιλαρώματα, αποδεικνύει ότι το θέαμα δεν ήταν μόνο επί σκηνής αλλά και επί της πλατείας. Η οδός Κράνης η Καμπάνα, και το θέατρο είναι ο ένας ισχυρός άξονας της πόλης-σκηνής. Ο άλλος είναι ο καινούριος άξονας της πόλης – η οδός Δικαστηρίων και η πλατεία Μαίτλαντ.

4. Η διαμόρφωση ενιαίου άξονα στις αρχές του 20ού αιώνα.          

Στις αρχές του 20ού αιώνα αυτοί οι δύο άξονες θα ενοποιηθούν. Ο δήμαρχος Σπυρίδων Φωκάς- Κοσμετάτος κατεδαφίζει το χτισμένο από τους Άγγλους Δικαστικό μέγαρο -  δημιουργείται μια μεγάλη πλατεία, ένα μεγάλο κέντρο της πόλης, η σημερινή Πλατεία Βαλλιάνου. Η κατεδάφιση του Δικαστικού Μεγάρου ενοποιεί μια μεγάλη διαδρομή – ενώνει την παλιά πόλη με την καινούρια και την οδό Κράνης, που παίρνει μετά την πλακόστρωσή της από τον ίδιο δήμαρχο το σημερινό όνομα Λιθόστρωτο. Δημιουργεί μια μεγάλη διαδρομή της πόλης –σκηνής, έναν μεγάλο περίπατο που όλοι οι Αργοστολιώτες κάνουν έχοντας πλήρη επίγνωση ότι θα δουν κόσμο και θα τους δουν: Από την πλατεία Καμπάνας, στο Λιθόστρωτο, στο θέατρο,  στην κεντρική πλατεία, στην οδό Δικαστηρίων και, τέλος, την πλατεία Μαίτλαντ, μετέπειτα πλατεία Ενώσεως. Η τελευταία, θα αποτελέσει για δεκαετίες το γήπεδο της πόλης, χώρο σχολικών επιδείξεων και χώρο αναψυχής .
            Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα ο άξονας αυτός εκτός από το γεγονός ότι συνιστά τον απόλυτο περίπατο των πολιτών, συγκεντρώνει γύρω του και όλους τους σκηνικούς χώρους: Εκτός από τον «Κέφαλο», το 1907 θα δημιουργηθεί πάνω στην πλατεία το θερινό Δημοτικό θέατρο «Ο Απόλλων», στο οποίο, μάλιστα, δεν θα υπάρχουν ξεχωριστές θέσεις για τους αριστοκράτες και τους λοιπούς αστούς – δείγμα ότι οι κάτοικοι της πόλης αρχίζουν να έρχονται πιο κοντά (όχι μόνο ταξιθετικά, αλλά και κοινωνικά) και να συγκρούονται ευκολότερα. Σχεδόν δίπλα δημιουργείται το Δημοτικό Καφενείο, όπου θα φιλοξενηθούν θεατρικές παραστάσεις και θα γίνουν κινηματογραφικές προβολές. Και οι πρώτοι κινηματογράφοι της πόλης του Αργοστολίου θα ενταχθούν πολύ κοντά σε αυτόν τον άξονα (Στο οικόπεδο Μοσχόπουλου, εκεί που βρίσκεται σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο, στον Απόλλωνα, στον Κέφαλο ή σε πολύ μικρή απόσταση από την πλατεία, κοντά στις αποθήκες του Λιμεναρχείου, και αλλού). Η Πλατεία είναι επίσης χώρος παρελάσεων και συναυλιών. Ο Κοσμετάτος θα διαμορφώσει επίσης σε κοντινή απόσταση έναν ακόμη συναυλιακό χώρο, διαμορφώνοντας τον κήπο του Νάπιερ, στο περίπτερο του οποίου δίνονται παραστάσεις της Φιλαρμονικής Σχολής Κεφαλληνίας, το κτίριο της οποίας βρίσκεται επίσης πάνω στον άξονα, επί της οδού Δικαστηρίων.

5. Η σταδιακή ανασυγκρότηση του ίδιου άξονα μετά τους σεισμούς του 1953 και η σημερινή πραγματικότητα.

Η καταστροφή που επήλθε από τους σεισμούς του 1953, η ισοπέδωση της πόλης από τον εγκέλαδο και τα συνεργεία αποκομιδής των ερειπίων, πέρα από τις ουσιαστικές αλλαγές που επέφερε στον κοινωνικό ιστό της πόλης και του νησιού γενικότερα, καθώς συνέπεσε με την περίοδο της αντιπαροχής, αλλά και της μετανάστευσης στο εξωτερικό, έδωσε και μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για ολοκληρωτικό χωροταξικό επανασχεδιασμό της πόλης. Ευκαιρία που δεν αξιοποιήθηκε, όπως εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς αν συγκρίνει το προσεισμικό πολεοδομικό σχέδιο του Αργοστολίου με το μετασεισμικό. Η πόλη χτίστηκε σε γενικές γραμμές πάνω στο προσεισμικό σχέδιο, με δυο ουσιώδεις διαφορές, σε ό,τι αφορά τη δικιά μας προσέγγιση της πόλης-σκηνής: Προστέθηκε μια μεγάλη κεντρική λεωφόρος, η λεωφόρος Γεωργίου Βεργωτή, που διατρέχει την πόλη από την πλατεία ως τη νότια έξοδό της, προς τη Λειβαθώ, ενώ εξαφανίστηκε η πλατεία Ενώσεως (στη θέση της χτίστηκε η Ναυτική Ακαδημία). Οι χώροι διοίκησης, αγοράς και εκπαίδευσης ανοικοδομούνται ουσιαστικά στα ίδια σημεία.
            Οι σεισμοί και η ισοπέδωση της πόλης δεν πρόκειται να αλλάξουν τους ρόλους των δρόμων, ούτε να διαταράξουν ουσιωδώς τον κεντρικό άξονα της πόλης-σκηνής. Η δημιουργία της νέας κεντρικής λεωφόρου της πόλης δεν θα υποκαταστήσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Λιθοστρώτου ως κεντρικής σκηνής της πόλης. Η κατάργηση της Πλατείας Ενώσεως απέκοψε έναν σημαντικό προορισμό στη γνωστή μας διαδρομή-σκηνή. Οι αθλητικές εκδηλώσεις μεταφέρθηκαν στο στάδιο «Ανδρέας Βεργωτής», στην περιοχή των Λυκιαρδοπουλάτων. Στις δεκαετίες του 1980 και 1990 ανεγέρθηκαν στην ίδια περιοχή το Κλειστό Γυμναστήριο, γήπεδα μπάσκετ και τένις  (όλα μαζί συνιστούν το Εθνικό Αθλητικό Κέντρο Αργοστολίου), ενώ η ανάπλαση σε χώρο πρασίνου της περιοχής του Κουτάβου, στα τέλη της δεκαετίας του 1990 δημιούργησε μια καινούρια περιοχή περιπάτου και άθλησης – όχι όμως μια καινούρια «σκηνή» για την πόλη. Όπως και η Αγορά και η οδός Σιτεμπόρων προσεισμικά και μετασεισμικά, δεν έχουμε να κάνουμε με χώρους «κοινής θέας» αλλά χώρους ατομικής χρηστικότητας. Τόσο στο Στάδιο, όσο και στο κλειστό Γυμναστήριο έχουν φιλοξενηθεί θεατρικές παραστάσεις, όπως και στην ευρύτερη περιοχή του Κουτάβου και των Κυκλώπειων Τειχών (οι παραστάσεις αρχαίου δράματος στη δεκαετία του 1990 από την Κεφαλληνιακή Εταιρεία Καλλιτεχνικής Αναζήτησης). Στους χώρους αυτούς, ωστόσο, η παράσταση (ή ο αγώνας) ξεκινά με την έναρξη του έργου – κι αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι η μετάβαση γίνεται με αυτοκίνητο.
            Ούτε η καινούρια μεγάλη λεωφόρος, αλλά ούτε και η ανάπλαση της παραλίας (και αυτή στη δεκαετία του 1980) κατάφερε να υποκαταστήσει τη διαδρομή –σκηνή της πόλης, κι αυτό μπορεί εύκολα να το διαπιστώσει κανείς αν επιχειρήσει να περπατήσει στους μήνες τουριστικής αιχμής στην πόλη: Η διαδρομή-σκηνή είναι ασφυκτικά γεμάτη κόσμο – η λεωφόρος Βεργωτή, ακριβώς ένα τετράγωνο παραπάνω, είναι άδεια, ενώ η παραλία προσφέρεται για πιο μοναχικούς περιπάτους.
            Οι σεισμοί έφεραν και την ολοκληρωτική έλλειψη σκηνικών χώρων – που σταδιακά αποκαταστάθηκε. Η διαδρομή-σκηνή λειτουργεί κι εδώ ως άξονας έλξης προς τους σκηνικούς χώρους, με τον ίδιο τρόπο που λειτουργούσε και πριν από τους σεισμούς. Οι πρώτοι κινηματογράφοι που θα  δημιουργηθούν μετά τους σεισμούς, το κινηματοθέατρο Rex (δίπλα στην πλατεία, στην οδό Ριζοσπαστών) και το «Ολύμπιον» στο ισόγειο του ξενοδοχείου «Φωκά», βρίσκονται ακριβώς πάνω στον άξονα της διαδρομής-σκηνής. Στον ίδιο άξονα κατασκευάζεται και το νέο κτίριο της Φιλαρμονικής Σχολής Κεφαλληνίας (στην οδό Ριζοσπαστών). Στην κεντρική αίθουσα της Φιλαρμονικής, αλλά και στον χώρο του υπαίθριου θεάτρου, που διαμορφώνεται αργότερα, και σήμερα δεν υπάρχει πια, θα βρουν στέγη πολλές θεατρικές και μουσικές παραστάσεις. Ακριβώς πάνω στον άξονα βρίσκεται και το Σπίτι του Δασκάλου (σχεδόν πάνω στην πλατεία, επί της Οδού Ριζοσπαστών), που έχει φιλοξενήσει με τη σειρά του πληθώρα εκδηλώσεων.
            Περιφερειακά, αλλά σε άμεση συνάρτηση προς τον άξονα της διαδρομής-σκηνής βρίσκονται και άλλοι χώροι που φιλοξενούν πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Στη δεκαετία του 1960 ανεγείρεται στον προσεισμικό της χώρο η Κοργιαλένειος Βιβλιοθήκη, στην οποία έκτοτε φιλοξενούνται διαλέξεις, επιστημονικές ημερίδες και συνέδρια, αλλά και μουσικές και θεατρικές παραστάσεις, οι τελευταίες ιδίως στη μικρή αίθουσα Συναυλιών της Βιβλιοθήκης, στη νέα πτέρυγα του κτιρίου που κατασκευάζεται τη δεκαετία του 1970. Σε ελάχιστη απόσταση από τη διαδρομή-σκηνή, και πάνω στον παραλιακό δρόμο βρίσκεται η αίθουσα του Εργατικού Κέντρου, επίσης χώρος εκδηλώσεων, προβολών και παραστάσεων όχι μόνο του εργατικού κινήματος. Το Πνευματικό Κέντρο «Απόστολος Παύλος» της Ιεράς Μητροπόλεως Κεφαλληνίας  βρίσκεται, επίσης, σε ελάχιστη απόσταση από το Λιθόστρωτο, και έχει επίσης λειτουργήσει ως συναυλιακός και συνεδριακός χώρος, ενώ θεατρική παράσταση έγινε, τον Σεπτέμβριο του 2007 στον χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Αργοστολίου, ακριβώς πάνω στον άξονα. Ακριβώς απέναντι από το σημερινό θεάτρο και το Μουσείο, το μέγαρο «Καππάτου» χτίστηκε με προδιαγραφές να φιλοξενήσει θεατρικό και κινηματογραφικό χώρο, ωστόσο τελικά χρησιμοποιήθηκε κυρίως για να στεγάσει νυχτερινά κέντρα, αλλά και ως καφενείο, φροντιστήριο ή γραφεία.
            Το κενό που δημιουργήθηκε από την έλλειψη των δυο θεάτρων, «Ο Κέφαλος» και «Απόλλων» χρειάστηκε δεκαετίες για να καλυφθεί. Το θέατρο «Ο Κέφαλος» άρχισε να ανοικοδομείται, στο σημείο που βρισκόταν και πριν τον σεισμό. στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ολοκληρώθηκε και εγκαινιάστηκε 14 χρόνια μετά, το 1994, και ανακαινίστηκε το 2007.
            Ο «Κέφαλος», στη σημερινή πόλη-σκηνή του Αργοστολίου και στη διαδρομή-σκηνή συνιστά το απόλυτο σημείο αναφοράς. Βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο της καινούριας πόλης και στο κέντρο της διαδρομής-σκηνής. Με πρόσβαση από όλους τους κεντρικούς δρόμους μοιάζει με το σημείο της σκηνής που φωτίζεται από παντού – με τον βωμό στην ορχήστρα της κεντρικής σκηνής. Οι θεατρικές παραστάσεις, οι κινηματογραφικές προβολές, οι εικαστικές εκθέσεις, τα συνέδρια και οι άλλες εκδηλώσεις που φιλοξενεί τόσο στην κεντρική του σκηνή όσο και στους δυο άλλους χώρους του (Αίθουσα Τζαννή Μεταξά και Αίθουσα Αντίοχου Ευαγγελάτου) καθιστούν τον «Κέφαλο» το κέντρο της πολιτιστικής ζωής του τόπου.
            Το θερινό θέατρο «ο Απόλλων» δεν ανοικοδομήθηκε στο κέντρο της πόλης , ούτε και το Δημοτικό Καφενείο. Η πλατεία Βαλλιάνου μπορεί να έχασε δυο σκηνές της, ωστόσο δεν απώλεσε την ιδιότητά της ως κεντρικής σκηνής της πόλης. Η ανάπτυξη ιδιωτικών επιχειρήσεων εστίασης γύρω από την πλατεία δημιούργησε έναν μεγάλο αριθμό θέσεων για μια καθημερινή παράσταση με πολλούς και διαφορετικούς πρωταγωνιστές και θεατές, όρθιους, καθήμενους και περιπατητές, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.  Με την έννοια αυτή, η πλατεία διατήρησε τον τίτλο του «νυφοπάζαρου» που επαξίως κατείχε και προσεισμικά.
            Η ίδια η πλατεία μετατρέπεται σε πρόχειρη σκηνή, για την κεντρική παρέλαση της Αποκριάς, αλλά και για εκείνες των τριών εθνικών επετείων, για συναυλίες και υπαίθριες παραστάσεις. Στα πλαίσια της ίδιας λογικής και άλλοι ανοιχτοί χώροι έχουν περιοδικά λειτουργήσει ως σκηνές: Ο προαύλιος χώρος της Νομαρχίας, η πλατεία Καμπάνας (που ισχυροποιήθηκε ως πόλος της σκηνής της πόλης όταν δημιουργήθηκε εκεί από τον Δήμο Αργοστολίου το «Καφενείο της Καμπάνας»),  και ο προαύλιος χώρος των 1ου και 2ου Δημοτικού, ακριβώς πίσω από το θέατρο «Ο Κέφαλος», ή ο προαύλιος χώρος του Λιμεναρχείου  και η μικρή πλατεία του Ταχυδρομείου, πριν αναπλαστεί εκ νέου καθώς και ο ανοιχτός χώρος του «Ασπροχώματος» σε ελάχιστη απόσταση από την Πλατεία, πλάι στο προσεισμικό αρχοντικό των Φωκά-Κοσμετάτου, το προαύλιο του σχολικού κτιρίου πλάι στον κήπο του Νάπιερ (παλαιό Επαγγελματικό Λύκειο, νυν 2ο Ενιαίο Λύκειο Αργοστολίου «Παναγιώτης Βεργωτής» που φιλοξένησε χορωδιακά φεστιβάλ της Κεφαλονιάς αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων χώρων, όλα ευρισκόμενα πάνω ή σε άμεση συνάρτηση με τον άξονα της διαδρομής-σκηνής, με μόνη ίσως εξαίρεση, που επιβεβαιώνει τον κανόνα, την γκαλερί «Villa Ροδόπη» στα στενά της παλιάς πόλης, όπου το καλοκαίρι φιλοξενούνται θεατρικά δρώμενα.
            Η μετασεισμική πραγματικότητα, στο πέρασμα των δεκαετιών, έφερε και την αναβίωση, παροδική ή μόνιμη, άλλων δυο ισχυρών προσεισμικών χώρων-σκηνών. Ο πρώτος είναι ο κήπος του Νάπιερ, ιδιαίτερα μετά την ανάπλασή του που έγινε στις αρχές της παρούσας δεκαετίας, και φιλοξενεί, όπως και κατά το παρελθόν, μουσικές εκδηλώσεις. Ο δεύτερος είναι ο χώρος της πρώην Πλατείας Ενώσεως: Η αίθουσα της Ναυτικής Σχολής χρησιμοποιείται για εκδηλώσεις και για τον ετήσιο αποκριάτικο χορό, ενώ, τα τελευταία χρόνια, ο αύλειος χώρος πίσω από το συγκρότημα του «Ξενία», στον οποίο έχουν τοποθετηθεί προκατασκευασμένες σχολικές αίθουσες, έχει φιλοξενήσει κατά τους θερινούς μήνες θεατρικές παραστάσεις και μουσικές εκδηλώσεις. Μέσα από αυτούς τους μετασχηματισμούς συμβατικών χώρων σε θεατρικούς χώρους βλέπουμε να επανενεργοποιούνται, πενήντα χρόνια μετά τους σεισμούς του 1953, τα ισχυρά σημεία του άξονα: Πλατεία, Θέατρο, Τέρμα της οδού Ριζοσπαστών, πλατεία Καμπάνας.
            Οι χορωδίες και οι κανταδόροι, αλλά και οι δύο Φιλαρμονικές της πόλης χρησιμοποιούν, στις θερινές και γιορτινές περιδιαβάσεις τους, αυτόν τον ίδιο άξονα ως χώρο δράσης, ουσιαστικά οριοθετώντας με τα τραγούδια τους αυτή την περιοχή-σκηνή, που έχει επίσης φιλοξενήσει παραστάσεις θεάτρου δρόμου. Μια ευθύγραμμη μεγάλη σκηνή της πόλης μεταμορφώνεται σε χώρο καλλιτεχνικής σκηνικής δράσης. Με ανάλογο τρόπο είδαμε το καλοκαίρι του 2008 και την Γέφυρα Δεβοσέτου του Αργοστολίου να μεταμορφώνεται για μια βραδιά σε σκηνή και πλατεία για συναυλία της χορωδίας Αργοστολίου – ένας χώρος ο οποίος είχε ιστορικό κοινωνικών συναθροίσεων για θρησκευτικές τελετές (την τελετή του Αγιασμού των Υδάτων και τη λιτανεία της Παναγίας της Δραπανιώτισσας).
            Γύρω από τον άξονα αναπτύχθηκαν, και πάλι μέσα στη δεκαετία του 1990, και δύο ακόμη χώροι: Ο θερινός κινηματογράφος «Άννυ» βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την κεντρική πλατεία, ενώ η αίθουσα του Εμπορικού Επιμελητηρίου, στο κτίριο του ΕΟΜΜΕΧ, κοντά στην έξοδο της πόλης, και στο σημείο όπου διαμορφώνεται η νέα δημοτική Αγορά, δείχνει την τάση ο άξονας αυτός να επεκταθεί, την ίδια στιγμή που και η ίδια η πόλη προσπαθεί να επεκταθεί προς τα νοτιοανατολικά, στην πεδιάδα της Κρανιάς. Η αίθουσα αυτή, αλλά και ο χώρος του Βοτανικού Κήπου του Ιδρύματος Φωκά-Κοσμετάτου, που βρίσκεται στη Βιομηχανική Περιοχή της πόλης και χρησιμοποιήθηκε για συναυλίες και ημερίδες σηματοδοτούν μια καινούρια πραγματικότητα:
            Οι θεατρικοί χώροι αρχίζουν να ξεφεύγουν από την γνωστή μας διαδρομή-σκηνή, που είναι ένας άξονας πεζοπορικός. Ο θεατής που μπαίνει στο αυτοκίνητο, δεν μπαίνει στην ιεροτελεστία της μετάβασης στον καλλιτεχνικό σκηνικό χώρο μέσα από τον αστικό σκηνικό χώρο. Την ιδιότητα του θεατή και του θεωμένου την αποκτά από την είσοδο στον σκηνικό χώρο.

6. Οι εκτός άξονα χώροι και η διεύρυνση της πόλης μακριά από τη σκηνή της             

Η μετασεισμική περίοδος δημιούργησε θεατρικές σκηνές και σε άλλα σημεία του νησιού. Στο Ληξούρι η αίθουσα του Δημαρχείου παλαιότερα, το κηποθέατρο της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης και το πρόσφατα ανεγερθέν Δημοτικό Θέατρο είναι οι σκηνές της πόλης. Επιπλέον, το Τμήμα Τεχνολογίας Ήχου και Μουσικών Οργάνων που βρίσκεται στο Ληξούρι έχει δημιουργήσει Αίθουσα Συναυλιών στην οποία γίνονται μουσικές εκδηλώσεις. Στη Λειβαθώ, το Πνευματικό Κέντρο του Ιδρύματος Βεργωτή και το διπλανό του γήπεδο των Κουρκουμελάτων, το Λυκιαρδοπούλειο Αμφιθέατρο στις Κεραμιές και το υπαίθριο θέατρο του Κάστρου συνιστούν τέτοιους χώρους. Στην Πύλαρο, ο υπαίθριος Λεμονόκηπος της Αγίας Ευφημίας και το ανοιχτό αμφιθέατρο στα Μακριώτικα συνιστούν τέτοιους χώρους. Ανοιχτό θέατρο διαθέτει και ο Πόρος. Τέλος, το Καφε-θέατρο στα Φάρσα είναι χώρος διεξαγωγής πολιτιστικών εκδηλώσεων και παραστάσεων, ενώ δεν είναι λίγοι οι χώροι (από προαύλια κλειστών σχολείων, πλατείες και πνευματικά κέντρα χωριών,  την πύλη και το νεοανεγερθέν κτίριο στο Κάστρο της Άσσου, τον χώρο εναλλακτικών διακοπών στην Κριτονού της Θηνιάς, μέχρι τις παραλίες του Μύρτου και της Σάμης, η οποία έχει έντονη θεατρική δραστηριότητα που φιλοξενείται επίσης σε μη θεατρικούς χώρους) που παίρνουν προσωρινά τη μορφή της σκηνής για τις ανάγκες μιας παράστασης ή μιας συναυλίας. Μακριά από τον κεντρικό σκηνικό άξονα της πόλης, όλοι αυτοί οι καινούριοι χώροι υποδηλώνουν μια μετεξέλιξη του αργοστολιώτικου άστεος – η πόλη δεν μεγαλώνει μόνο πολεοδομικά – επεκτείνονται και οι πολιτιστικοί προορισμοί. Δεν αποκεντρώνεται το θέαμα – διευρύνεται το αστικό τοπίο με σκηνικούς χώρους. Οι περιαστικοί και αγροτικοί χώροι, για τους οποίους ήταν πάντα αρκετό το προαύλιο ενός σχολείου ή η τσιμεντένια «πίστα» γύρω από την εκκλησία ή ένα καφενείο αποκτούν σκηνικούς χώρους που δεν προορίζονται μόνο για τη χρήση των δικών τους κατοίκων, αλλά προσδοκούν να προσελκύσουν και άλλους επισκέπτες από τις γειτονικές περιοχές.
            Η πόλη μεγαλώνει, οι συνήθειες των ανθρώπων αλλάζουν, νέοι θεατρικοί χώροι προστίθενται – την ίδια στιγμή όμως και η πόλη ολόκληρη γίνεται μια σκηνή. Για την ακρίβεια η καλλιτεχνική της ζωή ανακαλύπτει αυτό που διέθετε η πόλη ανέκαθεν: έναν σκηνικό χώρο, στον οποίο, για περισσότερα από διακόσια χρόνια, οι άνθρωποι περπατούν και πηγαίνουν εκεί για να δουν (καταστήματα, άλλους ανθρώπους, καλλιτεχνικά δρώμενα) αλλά και για να τους δουν. Αυτός ο άξονας μένει σταθερός και αναλλοίωτος σε ένα αστικά διαμορφωμένο τοπίο που εξωτερικά υπέστη πάμπολλες μεταβολές και καταστροφές. Αυτόν τον άξονα ίσως, τελικά, να τον έχει ανάγκη η πόλη για να διατηρήσει την εσωτερική της συνοχή.
Η μικρή μας πόλη, όπως και κάθε μικρή πόλη, είναι μια μεγάλη σκηνή. Όλοι μας είμαστε πρωταγωνιστές σ’ ένα έργο – ο καθένας με τον ρόλο του. Μόλις τελειώσουν απόψε οι ομιλίες και σβήσουν τα φώτα της σκηνής, θα ανάψουν τα φώτα της πλατείας, οι πρωταγωνιστές θα είστε εσείς, θα ιδωθείτε, θα χαιρετηθείτε, θα αλληλοσχολιαστείτε – κι ύστερα όλοι θα φορέσουμε το σακάκι μας, θα φτιάξουμε τον γιακά μας και θα περπατήσουμε στη μαγική διαδρομή Λιθόστρωτο – Πλατεία – Ριζοσπάστες, και εξίσου μαγικά η μεγάλη σκηνή της μικρής μας πόλης θα έχει, όπως κάθε μέρα, καινούριο έργο.


Μετασεισμικές σκηνές της πόλης 


  1. Δημοτικό Θέατρο Αργοστολίου «Ο Κέφαλος»
  2. Πνευματικό Κέντρο «Απόστολος Παύλος» Ιεράς Μητροπόλεως Κεφαλληνίας
  3. Κοργιαλένειος  Βιβλιοθήκη – Αίθουσα συναυλιών
  4. Εργατικό Κέντρο Κεφαλονιάς
  5. Σινε ΑΝΝΥ (θερινό)
  6. Αίθουσα Εμπορικού Επιμελητηρίου Κεφαλονιάς και Ιθάκης
  7. Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλληνίας
  8. Χειμερινός Κινηματογράφος ΡΕΞ (έχει κατεδαφιστεί, στη θέση του σήμερα πάρκινγκ ξενοδοχείου Ιόνιαν Πλάζα)
  9. Κινηματογράφος «ΟΛΥΜΠΙΟΝ» (λειτούργησε μετασεισμικά)
  10. Σπίτι του Δασκάλου
  11. Πλατεία Βαλλιάνου
  12. Πλατεία  Καμπάνας (όπου και το «Καφενείο της Καμπάνας»)
  13. Γέφυρα Δεβοσέτου
  14. Προαύλιο Λιμεναρχείου Κεφαλληνίας
  15. Τοποθεσία «Ασπρόχωμα» επί της οδού Ριζοσπαστών
  16. Αύλειος χώρος όπισθεν ξενοδοχείου «ΞΕΝΙΑ»
  17. Κήπος Νάπιερ
  18. Προαύλιο 2ου Λυκείου Αργοστολίου
  19. Προαύλιο Νομαρχίας Κεφαλληνίας και Ιθάκης
  20. Πλατεία Ταχυδρομείου
  21. Villa Ροδόπη (Κώστας Ευαγγελάτος)
  22. Αρχαιολογικό Μουσείο Αργοστολίου
  23. Βεργώτειος Ναυτική Ακαδημία Ιονίων Νήσων
  24. Προς Βοτανόκηπο Ιδρύματος Φωκά-Κοσμετάτου
  25. Προς Εθνικό Αθλητικό Κέντρο Αργοστολίου
  26. Προς Κούταβο, Κυκλώπεια Τείχη


Εικόνα 14
Οι σκηνικοί χώροι της Κεφαλονιάς  εκτός Αργοστολίου 
 Διαμορφωμένοι σκηνικοί χώροι. Αναφέρονται απολύτως ενδεικτικά ανοιχτοί και μη θεατρικοί χώροι που έχουν χρησιμοποιηθεί για θεατρικές  και μουσικές παραστάσεις, πολιτιστικές εκδηλώσεις  και συναυλίες.

  1. Ληξούρι (Δημοτικό Θέατρο, Δημαρχείο, Ιακωβάτειος Βιβλιοθήκη, Αίθουσα Συναυλιών ΤΕΙ)
  2. Ανοιχτό θέατρο Κάστρου Αγίου Γεωργίου
  3. Πνευματικό Κέντρο Ιδρύματος «Γεωργίου και Μάρης Βεργωτή», Κουρκουμελάτα
  4. Λυκιαρδοπούλειο Αμφιθέατρο Κεραμειών
  5. Καφε-ΘΕΑΤΡΟ, Φάρσα
  6. Ανοιχτό θέατρο Πόρου
  7. Ανοιχτό θέατρο Μακρυωτίκων (πλάι στο Δημοτικό Σχολείο)
  8. Λεμονόκηπος Πνευματικού Κέντρου Δήμου Πυλαρέων, Αγία Ευφημία
  9. Σάμη (Παραλία Σάμης και παραστάσεις και εκδηλώσεις σε μη θεατρικούς ανοιχτούς και κλειστούς χώρους)
  10. Κριτονού (χώρος εναλλακτικών διακοπών)
  11. Παραλία Μύρτου
  12. Κάστρο Άσσου
  13. Δημοτικό Σχολείο Αντιπάτων, Έρισος.


Βιβλιογραφικές πηγές

Αντίπας, Παναγής Γ. (1982): Αναμνήσεις και προοπτικές τ’ Αργοστολιού (Αθήνα: Κεφαλληνιακή Αδελφότης Αθηνών).
Αντωνάτος, Σπύρος (2005): Αργοστόλι, η χαμένη πόλη. Δράση καθ' οδόν 1853-1953: Εκατό χρόνια στους δρόμους του Αργοστολίου, βήμα-βήμα, χρόνο με το χρόνο, ποιος, που, πότε, πως έδρασε επαγγελματικά. (Αθήνα, χ.ο.).
Αντωνοπούλου, Αλίκη (2008): Το μετασεισμικό θέατρο στην Κεφαλονιά (Αθήνα: προπτυχιακή εργασία στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Ε.Κ.Π.Α).
Γεωργοπούλου, Βαρβάρα (2003): To θέατρο στην Κεφαλονιά 1900-1915, Κεφαλληνιακά Χρονικά, αρ. 9, σσ. 357-393 (Αργοστόλι, Εταιρεία Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών).
Γεωργοπούλου, Βαρβάρα (2005): Σκιαγραφώντας το θεατρικό τοπίο στο μεσοπολεμικό Αργοστόλι, Πόρφυρας, αρ. 114 (Ιαν.-Μάρ. 2005), σσ. 745-760.
Δ.Ε.Π.Α.Ψ. [Δημοτική Επιχείρηση Πολιτισμού, Αναψυχής και Ψυχαγωγίας Δήμου Αργοστολίου] [2004]: 10 χρόνια Δημοτικό Θέατρο Αργοστολίου «Ο Κέφαλος»Το θέατρο «Ο Κέφαλος», (χ.τ., Δ.Ε.Π.Α.Ψ. Δήμου Αργοστολίου)
Δεμπόνος, Αγγελο-Διονύσης (1977): Στοιχεία για τη θεατρική στέγη στην Κεφαλονιά (Από ανέκδοτα έγγραφα), «Κεφαλληνιακά Χρονικά», τ. 2, σσ. 111-119.
Δεμπόνος, Αγγελο-Διονύσης (1984): 1837-1856: Είκοσι χρόνια θεατρική ζωή στην Κεφαλονιά (Από ανέκδοτα έγγραφα), Παρνασσός ΚΣΤ, σσ. 482-515.
Δεμπόνος, Αγγελο-Διονύσης (1993): Το θέατρο «Ο Κέφαλος» του Αργοστολίου 1858-1943. Οι μηχανισμοί ιδρύσεως και λειτουργίας του (Αργοστόλι: ΔΕΠΑΨ Δήμου Αργοστολίου).
Δεμπόνος, Αγγελο-Διονύσης (1981): Η γένεση και τα πάθη μιας πολιτείας. Το Αργοστόλι αγωνίζεται. (Αργοστόλι, χ.ο.)
Δεμπόνος, Αγγελο-Διονύσης (1979): Το Αργοστόλι διασκεδάζει.: Γιορτές - πανηγύρια - λαογραφία - έθιμα – δοξασίες.(Αργοστόλι, χ.ο.)
Δεμπόνος, Αγγελο-Διονύσης (2004): Το κουτούπι του Νάπιερ, (Πάτρα, Δήμος Αργοστολίου).
Δεμπόνος, Αγγελο-Διονύσης (1994): Σταθμοί στην πολιτικοκοινωνική και πολιτισμική ζωή του Αργοστολιού (Αργοστόλι, ΔΕΠΑΨ Δήμου Αργοστολίου).
Δεμπόνος, Αγγελο-Διονύσης (1988): Η Φιλαρμονική Σχολή Κεφαλονιάς 1838 - 1940 : Η εκατόχρονη ιστορία ενός Ιδρύματος και μιας κοινωνίας (Αργοστόλι, ΝΕΛΕ Κεφαλονιάς)
Ευαγγελάτος, Σπύρος (1973):  Το θέατρον του Σπυρίδωνος Μπερέττα (Κεφαλληνία, 1805-ci.1825), Λειμωνάριον – Προσφορά εις τον Καθ. Ν. Β. Τωμαδάκην (Αθηνά, τ. ΟΓ-ΟΔ,  σσ. 457-77).
Ευαγγελάτος, Σπύρος Α. (1970): Ιστορία του Θεάτρου εν Κεφαλληνία 1600-1900. Διατριβή επί διδακτορία, Βιβλιοθήκη Σ. Σαριπόλου αρ. 5  (Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών).
Ευθυμιάτου-Κατσούνη, Νίκη (1990) [επιμ.]: Το μετασεισμικό Αργοστόλι σαν σύγχρονη πόλη, πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (Αργοστόλι, 2ο Λύκειο Αργοστολίου).
Καλλονάς, Δ. (1939): Λιθόστρωτο: η καρδιά του Αργοστολίου, Παγκεφαλληνιακόν Ημερολόγιον 1939 σσ. 118-124.
Κοσμετάτου, Ελένη (1991): Αναφορά στους δρόμους της Κεφαλονιάς (Αργοστόλι, Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο).
Λάσκαρης Νικόλαος (1939): Ιστορία του Νεοελληνικού θεάτρου, τ. Β,  (Αθήνα,  Βασιλείου).
Λαυράγκας, Διονύσιος (1937): Το παληό θέατρο, Παγκεφαλληνιακόν Ημερολόγιον, έτος πρώτον, 1937, σσ. 54-56.
Λειβαδά – Ντούκα, Ευρυδίκη (1999): Αργοστόλι (Αργοστόλι, Δήμος Αργοστολίου)
Λορεντζάτος Π. (1928): Το θέατρο στην Κεφαλονιά, Ημερολόγιον της Μεγάλης Ελλάδος, 1928, σσ. 451-466.
Λουκάτος, Γεράσιμος Σ. (1991): Εικόνες και θύμησες από την παλιά Κεφαλονιά : Βιώματα – Μαρτυρίες (Αθήνα, Φιλιππότης)
Μαρκαντωνάτου, Υβόννη – Σιμάτος, Λάμπρος Γ. (2008): Αρχιτεκτονική κατοικιών στην Κεφαλονιά : Από τον 16ο μέχρι τον 21ο αιώνα (Αθήνα, Εικών).
Μοσχόπουλος, Γεώργιος Ν. (2004)[επιμ.]: Η παλαιά Κεφαλονιά. Ένας ατέλειωτος Αύγουστος (Αργοστόλι, Κοργιαλένειο Ίδρυμα).
Μοσχόπουλος, Γεώργιος Ν. (1988): Ιστορία της Κεφαλονιάς, τόμος δεύτερος 1797-1940 (Αθήνα, Κέφαλος).
Μοσχόπουλος, Γεώργιος, Ν. (2001). Το Δημοτικό Καφενείο στο Αργοστόλι (1921-1922): Μαρτυρίες ζωής και ήθους μιας εποχής, Οδύσσεια Κεφαλλονιάς και Ιθάκης, 2001, σσ.  21-27.
Μπεριάτος, Ηλίας Τ. (1997): Αρχιτεκτονική και πολεοδομία στο μετασεισμικό Αργοστόλι, στο Μελέτες για την ιστορία και το χώρο των νησιών Κεφαλονιάς & Ιθάκης  σσ. 127-138 (Αθήνα: Ίδρυμα Κεφαλονιάς και Ιθάκης).
Περιβαλλοντική Ομάδα 1ου Ενιαίου Λυκείου Αργοστολίου (2003): Λιθόστρωτο, Σίσσια, Πυργί, χθες και σήμερα (Αργοστόλι, 1ο Λύκειο Αργοστολίου).
Σολομού Μαρία Μ. (1964): Το πρώτο θέατρο της Κεφαλονιάς. Ιδρύθηκε στα 1838 από τον Αλέξανδρο Σολομό. Διέθετε 500 θέσεις και δύο σειρές θεωρεία, Θέατρο (Κ. Νίτσου), έτος Γ, αρ. 14, Μάρ.- Απρ. 1964 σσ. 42-43.
Σταυρίδης, Σταύρος (2002): Από την πόλη οθόνη στην πόλη σκηνή, (Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα).
Τουμασάτος, Ηλίας (2003): Ιππηλάσιον – Γκιόστρα· άθλημα και θέαμα στα βενετοκρατούμενα Επτάνησα.(Αργοστόλι: Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο).
Τουμασάτος, Ηλίας (2006): Το θέατρο στα Επτάνησα 1864-1900. Τάσεις στη δραματουργία και τη θεατρική πράξη, Πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου «Η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα 1864-2004, τ. 2 (Ιδεολογία, Πολιτισμός), σσ. 535-567 (Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών – Βουλή των Ελλήνων).
Φεσσά – Εμμανουήλ Ελένη (1994): Η αρχιτεκτονική του νεοελληνικού θεάτρου 1720-1940, τ. Α ( Αθήνα: χ.ο.).
Φωκάς-Κοσμετάτος, Κοσμάς Π. (1962), Κεφαλληνιακά. Αρχιτεκτονικά, (Αθήνα, χ.ο.)


Αρχειακές πηγές

Αρχείο Κοργιαλενείου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Αργοστολίου, Town Plan of Argostoli.




Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Η καρδιά πονάει όταν ψηλώνει [κουβεντιάζοντας μ' ένα τραγούδι]

"Το χώμα βάφτηκε κόκκινο" του Βασίλη Γεωργιάδη και ο Μαρίνος Αντύπας

Τα σχολικά βιβλία χθες και σήμερα