Στον καμβά των αιώνων - Γαλάτεια Βέρρα


Γαλάτεια Ι. Βέρρα
Στον καμβά των αιώνων
Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα 2019, σελίδες 134



Είναι φορές που οι λέξεις σε καλούν να τις διαβάσεις από το τέλος προς την αρχή, για να νιώσεις την αντίστροφη πορεία ενός λογοτεχνήματος από την ολοκλήρωσή του προς τη γέννησή του. Αν το καλοσκεφτούμε, αυτό δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο της τέχνης. Συμβαίνει και με την επιστήμη της Ιστορίας. Που ξεκινά από το παρόν αναζητώντας στο σκοτάδι τις ψηφίδες του παρελθόντος που θα φτιάξουν την εικόνα αυτού που πέρασε από τη ζωή μας, αλλά δεν «αλάργεψε», δεν «εχάθη» για να θυμηθούμε τα λόγια της ποιήτριας Κατίνας Παπά. Έτσι και εκείνοι που προσπαθούν να φωτίσουν τις απαρχές αυτού του σύμπαντος, προσπαθώντας να «διαβάσουν» εικόνες που έχουν έρθει στα μάτια μας ταξιδεύοντας εκατομμύρια χρόνια, μαζί με το φως.  Κι έρχονται στο σήμερα, στη στιγμή εκείνη απ’ όπου θ’ αρχίσουμε κι εμείς. Από το τελευταίο ποίημα της συλλογής της Γαλάτειας Βέρρα, με τίτλο «Δύο άστρα συζητούν».

                   Δύο άστρα συζητούν
-Για πόσο θα φέγγουμε ακόμα;
- Όσο οι άνθρωποι θα αγαπούν.
- Κι αν πάψουν;
- Θα πνίξουμε το φως στο αργυρό μας δάκρυ.

            Δεν μπορώ να σας πω για πόσο ακόμα οι άνθρωποι θα αγαπούν, δεν είμαι σίγουρος αν τούτη τη στιγμή που μιλάμε είναι πολλοί οι άνθρωποι που πραγματικά αγαπούν. Είναι τόσο προσωπικό αυτό το ρήμα και ταυτόχρονα τόσο πανανθρώπινο, που κανείς δεν μπορεί, ούτε καν αυτά τα αστέρια, να αναγνωρίσει την αγάπη από μακριά. Γιατί η αγάπη είναι τόσο ανεπαίσθητη που μπορεί να χωράει στην ψυχή ενός ανθρώπου, και ταυτοχρόνως τόσο γιγάντια όσο να μπορεί να κατακλύσει το σύμπαν με περισσότερο φως και από το ασημένιο δάκρυ των αστεριών.
            Ποιοι είναι εκείνοι που κρύβουν μέσα τους αυτή την τοσοδούλα και τεράστια αγάπη, και πώς μπορούμε να την κάνουμε δική μας; Μπορούμε να την κλέψουμε αυτή την αγάπη; Ή, έστω, να την αγοράσουμε; Ή, τέλος πάντων, με κάποιον τρόπο να την αποκτήσουμε; Η αγάπη δεν έχει αγοραστική αξία. Είναι δωρεάν. Αλλά δεν είναι τζάμπα. Κοστίζει, αλλά δεν είναι ακριβή. Είναι πολύτιμη, αλλά δεν υπάρχει λόγος να την κρύβεις κάτω από το στρώμα σου ή σε κάποια θυρίδα τραπέζης. Δεν αποταμιεύεται, είναι φτιαγμένη μόνο για να τη μοιράζεις, και σαν τα ψωμιά στον γάμο της Κανά είναι αστείρευτη, με την προϋπόθεση ότι θα την διαθέτεις χωρίς φειδώ. Ότι θα την σκορπάς, γιατί είναι αμέτρητη και ανέσπερη, σαν το φως, που δεν σβήνει ποτέ, απλώς εμείς το βλέπουμε μόνο σε εκείνες τις «Ευτυχείς ημέρες».

Ευτυχείς ημέρες
Ευτυχείς ημέρες
για εκείνους που ανατέλλουν.
Για εκείνους που σκορπούν
το βιος τους στο φως.
Για εκείνους που εξαγοράζουν με θερμότητα
την πίκρα, τη λήθη
το άκαμπτο της οικουμένης.
           
Δεν είναι πάντα ευτυχείς οι μέρες της αγάπης για εκείνον που τη μοιράζει απλόχερα. Αν ήταν, οι άνθρωποι δεν θα φοβούνταν να αγαπούν. Η αγάπη είναι δώρο, αλλά για τον δωρητή έχει τίμημα. Μοιράζει κομμάτια της ψυχής του, κι αυτά καμιά φορά τα βρίσκει κατόπιν πεταμένα στα σκουπίδια. Και τότε ο άνθρωπος νιώθει στιγμιαία πως ίσως δεν αξίζει να προσφέρεις την αγάπη σου σε ανθρώπους που πρόκειται να την περιφρονήσουν, ή απλώς, δεν την χρειάζονται. Κι εκεί ο άνθρωπος καλείται να αμυνθεί. Γιατί κάθε κομμάτι της αγάπης μας που περιφρονήθηκε, είναι ένα κομμάτι που το στερήθηκε κάποιος που το είχε ανάγκη. Το ύδωρ της αγάπης που χύθηκε στο χώμα το στερήθηκε ένας διψασμένος. Και τότε ο άνθρωπος που αγαπά, νιώθει την ανάγκη να μοιράζεται την αγάπη με μεγαλύτερη σύνεση στο «Μέλλον»:

Μέλλον
Στο μέλλον θα μάθει να αμύνεται.
Θα διατηρεί αποστάσεις ασφαλείας.

Θα εργάζεται το δίκαιο,
Το φως των στοχασμών θα παραμένει αναμμένο.
Χαρτομάντιλα με μέντα θα απομακρύνουν
τις ιώσεις των καιρών.
Το μαγικό φίλτρο της αγάπης
θα απενεργοποιεί τις νοσηρές αισθήσεις.

Ο Κ.Π. Καβάφης έγραψε κάποτε ένα διάσημο ποίημα με τίτλο μια λάθος προστακτική. Ένα «Επέστρεφε»  που θα έπρεπε να ήταν «Επίστρεφε» για μια αίσθηση όχι νοσηρή, αλλά αγαπημένη, καίτοι νυχτερινή. Η Γαλάτεια Βέρρα, στο δικό της «Επέστρεφε» αποκαθιστά τον χρόνο. Παρατατικός. Όχι αόριστος. Πράξη επαναλαμβανόμενη στο παρελθόν. Σαν μια μουσική λούπα που επαναλαμβάνεται αενάως. Αυτό που ο Καβάφης επιζητούσε να επαναλαμβάνεται στο μέλλον, εδώ το βλέπουμε να επαναλαμβάνεται στο παρελθόν, κύκλοι νεφοσκεπείς και βροχεροί, από εκείνες τις βροχές που κατηφορίζουν τις παρειές.

Επέστρεφε
Επέστρεφε γεμάτος σύννεφα.
Στα χέρια του γραμμές
μιας ιστορίας λησμονημένης.
Άφησε το καπέλο του στους υδρατμούς.
Θα στεγνώσει μαζί με τα δάκρυα
του δικού του παρόντος.

Πώς όμως να λησμονήσει κανείς μια ιστορία που τη ζούσε και την ξαναζούσε; Λησμονείς, ή απλά σωπαίνεις; Η σιγή καμιά φορά είναι αποτελεσματικότερη και ωφελιμότερη από τη λήθη. Γιατί περιέχει επίγνωση αυτού που συνέβη, και μέριμνα για εκείνο που θα ήταν καλύτερο να μείνει άρρητο. Όχι για να ξεχαστεί, αλλά για να μην ριζώσει στο μέλλον. Κι όλοι οι άνθρωποι έχουμε στον κόσμο μας σιωπηλούς παραστάτες. Ανθρώπους που είναι εδώ και γνωρίζουν, γιατί βλέπουν, γιατί έχουν μάτια να δουν. Κάποιοι από αυτούς τους ανθρώπους δεν μιλούν γιατί είναι απλώς παριστάμενοι στη ζωή μας. Και κάποιοι άλλοι, κι ελπίζω όλοι οι άνθρωποι να διαθέτουν τέτοιους είναι εκείνοι που δεν μιλούν γιατί είναι οι φύλακες άγγελοί μας. Στους απλώς παριστάμενους, η σιγή κρύβει μια υπόγεια συνενοχή. Στους φύλακες αγγέλους, η σιγή κρύβει την ασφάλεια, όχι τη δική τους, αλλά τη δική μας. Σαν τις σιωπηλές κούκλες, που, όσες δεν το γνωρίζετε, μπορεί να ήταν και οι φύλακες άγγελοί σας στις παιδικές σας νύχτες.

Η κούκλα
Παιχνίδι υπάκουο σε χέρια κοριτσιού η κούκλα.
Παρατηρεί τα πάντα στην οικία.
Τις γλυκιές μελωδίες, τις αλλόκοτες φωνές.
Γνωρίζει όλα τα μυστικά.
Και δε μιλά.
Νιώθει τόσο ασφαλής
Μες στη σιγή της.
           
Δύσκολη η σιγή σ’ έναν κόσμο θορυβώδη, όπου όλα παρουσιάζονται έντονα, όταν στη θέση του «Σκέφτομαι άρα υπάρχω», έχει εγκατασταθεί το «φαίνομαι άρα υπάρχω». Η εικόνα μας, το σώμα μας, τα συναισθήματά μας μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο ψηφιακής επεξεργασίας. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρχε τόσος πολύς ερωτισμός στις οθόνες των υπολογιστών και των κινητών μας και τόσο λίγος έρωτας εντός μας. Ακόμα και οι λέξεις «σ΄αγαπώ, ακριβές από μόνες τους έχουν αντικατασταθεί από ζωγραφιστές καρδούλες, που προσφέρονται απλόχερα, σε αντιστρόφως ανάλογες ποσότητες με τις αληθινές καρδιές, που παραμένουν κλειδωμένες, και ίσως, αποχαυνωμένες, μπροστά από μια οθόνη. Βλέπουμε και μας βλέπουν, αλλά δεν νιώθουμε, ούτε μας νιώθουν. Κι αυτό, πλέον, όσο κι αν επεξεργαστούμε τις φωτογραφίες μας, έχει αρχίσει να φαίνεται. Ο ψηφιακός κόσμος δεν ξεγυμνώνει άκοπα μόνο τα σώματά μας, αποκαλύπτει και το κενό που παγώνει τα δάχτυλα που βρίσκονται πάνω από την οθόνη αφής.

Κι αν
Κι αν οι καιροί αυτοί
ερωτικοί προβάλλουν,
το δηλητήριο της χαύνωσης
τους τρέφει πιο βαθιά.
Ανίκανοι να αγαπούν στην ερημιά
τα χάνουν,
πιο ξένοι, πιο ευάλωτοι
στου ονείρου τα σκαλιά.

Στον ψηφιακό κόσμο είμαστε «αιώνιοι». Το ψηφιακό μας αποτύπωμα θα υπάρχει πολύ μετά τον θάνατό μας. Υπάρχουν αυτή τη στιγμή εκατομμύρια ενεργοί λογαριασμοί στα κοινωνικά δίκτυα ανθρώπων που έχουν φύγει από τη ζωή. Κάποιοι συγγενείς τους, σε ορισμένες περιπτώσεις, εξακολουθούν να κάνουν αναρτήσεις στο όνομά τους, και τα δίκτυα μας ειδοποιούν για τα γενέθλιά τους. Δεν είναι όμως αυτό αθανασία. Ίσως η αξία των στιγμών της ζωής μας είναι ότι είναι πεπερασμένες, όχι αιώνιες, ότι στην πραγματικότητα δεν απαθανατίζονται με φωτογραφίες και αναμνήσεις, αλλά φεύγουν, ρέουν, κυλούν, σαν τους κόκκους άμμου της κλεψύδρας.

Κλεψύδρα
Στο γοητευτικό βλέμμα
που έδιδε γενναιόδωρα
έκρυβε μια κλεψύδρα.
Μεταβολή στο χώρο
και στο χρόνο.

Κάποτε και η σαγήνη
των πιο ιδανικών στιγμών θα γνωρίσει
αναπόφευκτα το τέλος.

Όμως αυτός ο χρόνος που κυλάει σαν άμμος από τα χέρια μας, είναι και γενναιόδωρος. Δεν μας κλέβει μονάχα το υπόλοιπο των στιγμών μας, μας πλουτίζει με στιγμές, με γνώσεις, με εμπειρίες, ανάλογα με τη στάση που θα κρατήσουμε κι εμείς απέναντί του.  Θα καταλάβουμε άραγε ότι αυτή η άμμος που μας χαϊδεύει τις παλάμες καθώς σκορπάει κρύβει μέσα της χρωματιστά βότσαλα και κοχύλια; Θα τ’ αφήσουμε να κυλήσουν κι αυτά από τα χέρια μας;… γιατί, όσο να πεις, κι αυτά έχουν το βάρος τους. Αλλά αξίζει να διαβεί τόση άμμος από τις παλάμες σου κι εσύ να φύγεις από την αμμουδιά με άδεια χέρια. Αξίζει να βρεις μια βρύση με κελαριστό νερό και να μην κρατήσεις λίγο στις χούφτες σου για να σε δροσίσει; Αξίζει να περάσει μια ζωή χωρίς βότσαλα και κοχύλια; Μια βόλτα που την άρχισες και την τέλειωσες διψασμένος; Μην αφήσεις, κάπου εκεί στην αμμουδιά, ή στο ρυάκι, πεταμένο το δώρο.

Το δώρο
Το δώρο των ετών που έπονται
είναι όχι η αμυδρά αίσθησή τους,
ο νεφελώδης βηματισμός,
η άοσμη περιπέτεια.
Δεν είναι έθιμο ο χρόνος
πληκτικό προσπέρασμα,
υποκριτική κατάφαση
στα μέλλοντα.
Είναι κυρίως μαθητεία
στα επίπονα έδρανα
μιας πειστικής ωριμότητας.

Η Γαλάτεια Βέρρα έχει κατακτήσει, όχι δίχως πόνο, όχι δίχως θυσία, τον τρόπο να χαίρεται το δώρο του χρόνου. Κι αν το «έχει κατακτήσει» είναι παρακείμενος, η ίδια η συγκομιδή αυτής της ωριμότητας είναι διαρκής διαδικασία. Δεν είναι συσσώρευση πλούτου, αλλά μια διά της αγάπης και της πίστης δημιουργία. Δημιουργία που προϋποθέτει τη δύναμη που της προσφέρει η πίστη και η αγάπη της για τους ανθρώπους. Η ίδια, μας καταθέτει, χωρίς καμία διάθεση απόκρυψης, τα περιουσιακά της στοιχεία.

Περιουσιακά στοιχεία
Ένας ανήσυχος νους.
Μία ιπτάμενη καρδιά.
Έξι ποιητικές συλλογές.
Χείλη ικεσίας.
Αυτά μου ανήκουν.

Αυτά της ανήκουν. Κι αυτά αρκούν. Όχι απλώς για να χαράσσει η ίδια τη δική της πορεία. Γιατί οι ζωές μας δεν είναι μόνο δικές μας. Αφήνουμε τα χνάρια μας και στις ζωές των άλλων. Δεν είναι αυτοσκοπός μας αυτό, αλλά είναι πραγματικότητα, την οποία πρέπει να συναισθανθούμε, αν θέλουμε η αγάπη που υπάρχει σε όλους μας να καρπίσει. Και καμιά φορά για να συναισθανθούμε την αξία της ύπαρξής μας, όχι μόνο για τη δικιά μας τη ζωή, αλλά και για τους άλλους, παρουσιάζεται, σαν από μηχανής Θεός, το απροσδόκητο, μια στιγμή που είναι ικανή να ανατρέψει κάθε πρόβλεψη. Ναι, ο χρόνος, εκτός από τα δώρα, μπορεί να στήνει και ενέδρες. Και δεν έχει νόημα να φοβάσαι αν αυτή η ενέδρα της στιγμής θα έχει λιακάδα ή βροχή.

Η ενέδρα της στιγμής
Βάδιζε ανέμελα.
Τίποτε δεν απασχολούσε τη σκέψη του.
Είχε τακτοποιήσει τα του βίου.
Είχε επιτελέσει το χρέος του.
Δεν υπολόγισε όμως εκείνη τη στιγμή.
Μία στιγμή που ανέτρεψε
όλο το σκηνικό
μιας προβλέψιμης ζωής.

            Όχι, δεν θα σας αποχαιρετίσω προσπαθώντας να σας φοβίσω με την πιθανότητα μια στιγμούλα να στήσει μια ενέδρα στη ζωή σας. Τουναντίον. Θέλω να σας παρακαλέσω να μη ζείτε περιμένοντας αυτή την ενέδρα. Να βάλετε στη θέση της αγωνίας και του φόβου την διάθεση για αγάπη. Γιατί τίποτα δεν τελειώνει σε μία στιγμή. Αλλά, αντίθετα, κάθε στιγμή είναι μια μεγάλη ευκαιρία για να αρχίσει κάτι. Κάτι που θα ανατρέψει το σκηνικό, επειδή το θελήσαμε εμείς, όχι επειδή το θέλησε ο χρόνος. Ας απαντήσουμε στην ενέδρα της στιγμής με μια ενέδρα αγάπης. Κι ίσως, τότε, να μπορέσουμε να δώσουμε λίγο από το χρώμα της αγάπης μας στον καμβά των αιώνων. Σας ευχαριστώ.

Παρουσίαση στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη Αργοστολίου, Πέμπτη 6-6-2019.
           






Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Η καρδιά πονάει όταν ψηλώνει [κουβεντιάζοντας μ' ένα τραγούδι]

"Το χώμα βάφτηκε κόκκινο" του Βασίλη Γεωργιάδη και ο Μαρίνος Αντύπας

Τα σχολικά βιβλία χθες και σήμερα