Ο δράκος του Αίνου

Κανελλίνα Μενούτη, Χρήστος  Χριστόπουλος
«Ο Δράκος του Αίνου»
Εικονογράφηση:  Θανάσης Γκιόκας,
Εκδόσεις Αιγιαλός, Αργοστόλι 2015, σελ. 16.

Οι «συμβατικοί» τρόποι προσέγγισης του λαϊκού μας πολιτισμού συχνά δυσκολεύονται να προσεγγίσουν το πιο ζωντανό κομμάτι της κοινωνίας, τα παιδιά, την καινούρια γενιά, εκεί που θα κριθεί τι είναι εκείνο που θα επιβιώσει από το πολιτισμικό «κεκτημένο» που μεταδίδεται από τη μία γενιά στην άλλη. Αυτό που ονομάζουμε «παράδοση» διηθίζεται στο πρίσμα της καινούριας γενιάς. Άλλοτε χάνεται, άλλοτε επιβιώνει. Τα έθιμα, οι λαϊκές διηγήσεις, τα δημοτικά τραγούδια δεν μπορούν να «αναβιώσουν». Είτε εξακολουθούν να ζουν, είτε πεθαίνουν.
Και, ενίοτε, ξαναγυρίζουν, επιχειρώντας να επανακτήσουν την εθιμική τους ταυτότητα, που προϋποθέτει μακρόχρονη παρουσία μέσα σε μια κοινωνική ομάδα, με παράλληλη συναίσθηση ότι το συγκεκριμένο έθιμο ή αφήγηση ή τραγούδι συνιστά στοιχείο της ταυτότητας της συγκεκριμένης ομάδας.

Η ιστορία του δράκοντα του Αίνου είναι ένας λαϊκός κεφαλονίτικος μύθος με ιστορικές αναφορές που έχει απασχολήσει και τη βιβλιογραφία (αναφέρουμε εδώ τη μελέτη της Νίκης Κατσούνη Αφιέρωμα στον Εθνικό Δρυμό Αίνου που εκδόθηκε το 1998). Πέρα από τυπικό παράδειγμα της αποτύπωσης του φόβου για το άγριο δάσος, τις άλογες δυνάμεις της φύσης, που κυριαρχούσε στον λαϊκό πολιτισμό ολόκληρης της Ευρώπης, η ιστορία του δράκοντα τεκμηριώνεται και ως ιστορικό γεγονός από επίσημο έγγραφο της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας. Η «μεταβίβαση» από γενιά σε γενιά της ιστορίας και η ενσωμάτωση στον λαϊκό πολιτισμό δεν ασχολείται βέβαια με την επαλήθευση ή όχι του ιστορικού γεγονότος, και το «στοίχημα» της επιβίωσης μιας κατά τα φαινόμενα ενδιαφέρουσας περιπέτειας που ξετυλίγεται στο νησί της Κεφαλονιάς κρίνεται από το πόσο ενδιαφέρουσα μπορεί να αναδειχθεί στα μάτια των σημερινών νέων.

Η Κανελλίνα Μενούτη και ο Χρήστος Χριστόπουλος μελέτησαν την υπάρχουσα βιβλιογραφία και επιχείρησαν με επιτυχία να αποδώσουν στη «δύσκολη» φόρμα του παιδικού βιβλίου την ουσία της «μυθιστορίας» του δράκοντα, με το βλέμμα της σύγχρονής μας εποχής. Ο σημερινός αναγνώστης δεν τρέμει την άλογη δύναμη της φύσης, αλλά επιχειρεί να «συμφιλιωθεί» μαζί της. Ωστόσο τα αισθήματα του φόβου, της αγωνίας, αλλά και της δίψας για την πρόκληση και την περιπέτεια, η αναγκαιότητα της εποικοδομητικής συνεργασίας για την επίτευξη ενός σκοπού, είναι παρόντα και καθοριστικά μάλιστα στη ζωή των σημερινών ανθρώπων. Οι δύο συγγραφείς έχουν στις αποσκευές τους υποδομές που εγγυώνται την σοβαρότητα της ενασχόλησης με το ζήτημα. Η Κανελλίνα Μενούτη, εκπαιδευτικός, με σπουδές στη Γαλλική Φιλολογία και το θέατρο, αλλά και διδάκτορας των επιστημών του λόγου στο Πανεπιστήμιο του Μονπελιέ, και ο Χρήστος Χριστόπουλος, εκπαιδευτικός και εκείνος, αλλά και με σημαντικές οικονομικές σπουδές, είχαν πλήρη επίγνωση της δυσκολίας να συμπυκνωθούν στον λόγο του παραμυθιού οι ιστορικές και αφηγηματικές λεπτομέρειες αυτής της «μυθιστορίας», με τρόπο τέτοιο που να μπορεί να αγαπηθεί από τα παιδιά, αλλά και να την κάνουν ενδιαφέρουσα και οικεία και στους αναγνώστες που βρίσκονται μακριά από το νησί. Με ευαισθησία και συναίσθημα έδωσαν στον «σκοτεινό» μύθο του «Μαύρου βουνού» (όπως αποκαλούσαν τον Αίνο, λόγω της μαύρης ελάτης), μια απόχρωση απρόσμενα φωτεινή.

Καθοριστική σ’ αυτό υπήρξε και η συμβολή του εικονογράφου Θανάση Γκιόκα που έντυσε με εικόνες τις λέξεις των δύο συγγραφέων. Με αποχρώσεις σκοτεινές και έντονα φωτεινές, με το κόκκινο να κυριαρχεί στη μορφή του δράκου, ο οποίος είναι μεν τρομερός αλλά ταυτόχρονα, με έναν παράδοξο τρόπο, συμπαθητικός, η εικονοποιΐα του Θανάση Γκιόκα κάνει το παραμύθι ελκυστικό για τα παιδιά της καινούριας γενιάς, που ομολογουμένως έχουν δει πολύ περισσότερους «πραγματικούς» δράκους σε ταινίες, απ’ ό,τι οι παππούδες και οι γιαγιάδες τους που μετέφεραν από στόμα σε στόμα το παραμύθι του φοβερού δράκου.

Άλλωστε, συμφιλιώνεσαι πολύ περισσότερο με το άγνωστο «κακό» που βλέπεις παρά με εκείνο που βρίσκεται κρυμμένο σε μια προφορική αφήγηση. Τότε βλέπεις ότι ίσως και να μπορείς να ζήσεις με το συγκεκριμένο κακό. Ότι η φύση δεν είναι ούτε «καλή» ούτε «κακιά». Η φύση είναι. Απλά είναι αυτό που είναι.

Ο εκδοτικός οίκος «Αιγιαλός» του Παναγή Μοσχονά εδώ και μερικά χρόνια επιχειρεί μία δύσκολη και τολμηρή προσπάθεια να συστήσει στο κοινό της Κεφαλονιάς (και όχι μόνο) βιβλία που συνδέονται με τον πολιτισμό της Κεφαλονιάς και των Επτανήσων. Τούτη η έκδοση (την οποία έχει επιμεληθεί η Βασιλική Λεγάτου) είναι η πρώτη προσπάθεια του «Αιγιαλού» στο χώρο του εικονογραφημένου παραμυθιού, αντλώντας υλικό από τον πλούτο της λαϊκής μας παράδοσης. Είναι οπωσδήποτε ιδιαίτερα αισιόδοξο σε μια δύσκολη εποχή ένας εκδοτικός οίκος, στηριγμένος αποκλειστικά στις δικές του δυνάμεις, να τολμά να επενδύει στη νέα γενιά, δημιουργώντας μελλοντικούς αναγνώστες, αλλά και συμβάλλοντας στην επιβίωση του επτανησιακού πολιτισμού.

Ηλίας Α. Τουμασάτος

(πρώτη δημοσίευση: Στο περιοδικό "ΚΥΜΟΘΟΗ" του Συνδέσμου Φιλολόγων Κεφαλονιάς και Ιθάκης